Στη γνωριμία μας με τα ΓΠΕ αυτό που διαπιστώσαμε ήταν η φιλικότητα τους προς το χρήστη. Αυτό, άλλωστε, ήταν και το χαρακτηριστικό που οδήγησε στην επικράτηση τους έναντι του περιβάλλοντος γραμμής εντολών. Παράλληλα, όμως, τα σύγχρονα περιβάλλοντα επικοινωνίας μας παρέχουν τόσες δυνατότητες, που θα ήταν λεπτομερώς χωρίς κάποιος να μας τις υπενθυμίζει.

Μια επιλογή που υπάρχει σχεδόν πάντοτε στη γραμμή μενού ενός παραθύρου είναι αυτή της Βοήθειας (Help). Κάθε εφαρμογή, λοιπόν, μας παρέχει τη δυνατότητα άμεσης βοήθειας. Αρκεί να πατήσουμε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού, ενώ ο δείκτης του βρίσκεται πάνω στην επιλογή αυτή, και ένα μενού θα ξεδιπλωθεί αμέσως!

Για παράδειγμα, στην εφαρμογή επεξεργασίας κειμένου στο περιβάλλον Windows 95-98, ενεργοποιώντας την επιλογή "Βοήθεια" και πατώντας την εντολή της εμφάνισης των θεμάτων, βλέπουμε το διπλανό παράθυρο με τα πιθανά θέματα προς διευκρίνιση.

Βοήθεια, όμως, μας παρέχεται και για το ΓΠΕ συνολικά και όχι μόνο για μεμονωμένες εφαρμογές. Για παράδειγμα, το παράθυρο βοήθειας στο περιβάλλον Windows 95-98 έχει την εξής εμφάνιση:

Αν παρατηρήσουμε καλύτερα τη γραμμή μενού επιλογών του παραθύρου αυτού, βλέπουμε τρεις καρτέλες. Οι καρτέλες αυτές αντιπροσωπεύουν τους τρεις τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια:

=> Επιλέγοντας κάποιο απο τα περιεχόμενα στην καρτέλα "Περιεχόμενα" (Contents).

=> Πληκτρολογώντας μερικά γράμματα ή ολόκληρη τη λέξη του θέματος στο οποίο χρειαζόμαστε βοήθεια, στον κατάλληλο χώρο της καρτέλας "Ευρετήριο" (Index).

=> Χρησιμοποιώντας την καρτέλα "Αναζήτηση" (Find), στην περίπτωση που δεν ξέρουμε το ακριβές όνομα του θέματος που μας ενδιαφέρει. Σε αυτήν υπάρχει ο χώρος, για να αναζητήσουμε το θέμα χρησιμοποιώντας μία λέξη κλειδί.

Με οποιοδήποτε τρόπο και αν καλέσουμε βοήθεια, έχουμε την δυνατότητα να δούμε της διαθέσιμες οδηγίες στην οθόνη ή να τις εκτυπώσουμε σε χαρτί με τη βοήθεια του εκτυπωτή.

Η έννοια του υπερκειμένου (hypertext).

Αν προσπαθήσουμε να δούμε την παρεχόμενη βοήθεια για κάποιο θέμα στην εφαρμογή, π.χ., επεξεργασίας κειμένου, στα Windows 95-98, θα εμφανιστεί ένα παράθυρο όπως το παρακάτω. Προσέξτε κάποιες από τις λέξεις του κειμένου, που είναι με άλλο χρώμα. Αν μεταφέρουμε το δείκτη του ποντικιού επάνω τους, θα διαπιστώσουμε ότι αλλάζει σχήμα (π.χ. μεταμορφώνεται από βελάκι σε παλάμη). Πατώντας το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού εκείνη τη στιγμή, βλέπουμε να εμφανίζεται ένα άλλο παράθυρο με πληροφορίες σχετικές με τη λέξη στην οποία βρισκόμασταν πριν. Ένα κείμενο με αυτά τα χαρακτηριστικά ονομάζεται υπερκείμενο (hypertext). Το υπερκείμενο είναι η οργάνωση της πληροφορίας σε μονάδες σχετιζόμενες μεταξύ τους όχι με σειριακό τρόπο. Μονάδες αυτές ονομάζονται κόμβοι (nodes), και οι συσχετίσεις ονομάζονται σύνδέσεις ή συνδέσεις (links).Στην περίπτωση του παραθύρου βοήθειας οι συνδεσμοι είναι οι λέξεις με διαφορετικό χρώμα και οι κόμβοι είναι το κείμενο που αντιστοιχεί σε καθεμιά από αυτές. Το κείμενο της εικόνας είναι ένας τέτοιος κόμβος. Ο χρήστης μπορεί να επισκεφτεί τους κόμβους με τη σειρά που επιθυμεί, χρησιμοποιώντας, κάθε φορά, τον αντίστοιχο σύνδεσμο.

Ένα παράδειγμα στοιχειώδους υπερκειμένου είναι ένα απλό λεξικό. Σε αυτό οι μονάδες είναι τα λήμματα λεξικού. Σε κάποια από αυτά τα λήμματα υπάρχουν παραπομπές σε άλλα λήμματα. Οι παραπομπές σε αυτή την περίπτωση παίζουν το ρόλο των συνδέσεων.

Το υπερκείμενο ήταν η βασική ιδέα πίσω από τη γέννηση του Παγκόσμιου Ιστού (Word Wide Web, WWW) στο Διαδίκτυο. Όπως θα δούμε αναλυτικότερα σε επόμενα μαθήματα, ο Ιστός είναι, στην πραγματικότητα, μία τεράστια συλλογή πληροφοριών, όπου μπορούμε από μία μονάδα πληροφορίας, να "πηδάμε" σε κάποια άλλη μέσα από κατάλληλες συνδέσεις.

Στο μάθημα αυτό γνωρίσαμε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη βοήθεια που παρέχει ένα ΓΠΕ. Είδαμε ότι παρέχεται βοήθεια τόσο στις επιμέρους εφαρμογές, όσο και στο περιβάλλον συνολικά.

Τέλος, με αφορμή το παράθυρο Βοήθειας, γνωρίσαμε την έννοια του υπερκειμένου, έννοια πολύ διαδεμομένη σε εφαρμογές πολυμέσων και στο Διαδίκτυο, όπως θα δούμε σε επόμενα μαθήματα.

1. Με ποιους τρόπους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη βοήθεια στο περιβάλλον Windows;
2. Τι είναι το υπερκείμενο; Δώστε παραδείγματα με περιπτώσεις χρήσης αυτής της έννοιαςχωρίς ηλεκτρονικούς υπολογιστές;

Μπορείτε να σκεφτείτε χρήσεις του υπερκειμένου;Σκεφτείτε τι πλεονεκτήματα εχει η χρήση υπερκειμένου για την παρουσίαση δεδομένων έναντι του παραδοσιακού σειριακού τρόπου των σχολικών βιβλίων, για παράδειγμα.