ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΗ ανθρωπολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των διαφόρων φυλών του ανθρώπου και των φυσικών ή ψυχικών χαρακτηριστικών τους, ακόμη και εκείνων που έχουν εξαλειφθεί. Επίσης εξετάζει τον άνθρωπο σαν φυσική κατασκευή και τις εκδηλώσεις του από τότε που εμφανίστηκε μέχρι σήμερα.Η επιστήμη αυτή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σήμερα και η διάκριση των επί μέρους κλάδων που την αποτελούν είναι ρευστή. Σύμφωνα με μια διαίρεση διακρίνονται σε δύο κλάδους: της Φυσικής Ανθρωπολογίας και της Ανθρωπολογίας του Πολιτισμού. Ο πρώτος περιλαμβάνει:
α) Την Μορφολογία , η οποία εξετάζει την εξωτερική μορφή του ανθρώπινου σώματος.
β) Την Ανατομία, η οποία εξετάζει την κατασκευή του ανθρώπινου σώματος , τα όργανα τα συστήματα του και τις σχέσεις μεταξύ τους .
γ) Την Φυσιολογία , η οποία μελετά την φυσιολογική λειτουργία των οργάνων του ανθρώπινου οργανισμού
Ο δεύτερος κλάδος δηλαδή η Ανθρωπολογία του Πολιτισμού εξετάζει την πολιτιστική εξέλιξη του ανθρώπου από την πρώτη του εμφάνιση εως σήμερα.
Η ανθρωπολογία μπορεί να χωριστεί σε τρείς μεγάλους περιόδους .
Από τα
μέσα του 18ου αι., οπότε
εμφανίζεται με φιλοσοφικό
χαρακτήρα .Παράλληλα
σχηματίζονται οι έννοιες του
πολιτισμού, της κουλτούρας και
της ιστορικής εξέλιξης,
αρχίζει η εισαγωγή
εθνογραφικού υλικού και
εισάγεται η συγκριτική
μέθοδος.
Από τα μέσα του 19ου αι., οπότε αποκτά επιστημονική συγκρότηση. Γίνονται πολλές προσπάθειες να ερμηνευτεί η ανθρώπινη ιστορία με βάση τις βιολογικές επιστήμες ή το λόγο. Γι' αυτό ορισμένοι (M. Harris 1968:519) την χαρακτηρίζουν ως κράμα ρατσισμού και ιδεαλισμού. Παράλληλα σχηματίζονται οι ειδικοί επιστημόνικοι κλάδοι της και τείνουν να διαχωριστούν από τη φιλοσοφική ανθρωπολογία και, ταυτόχρονα να απομονωθούν τόσο από την ιστορία, οσο και μεταξύ τους.
Από τα μέσα του 20ου αι.,
οπότε παίρνει έκταση η
αντιπαράθεση της "
κλασικής" ή δυτικής
ανθρωπολογίας με τη μαρξιστική
αντίληψη και εισάγονται νέες
μέθοδοι και έννοιες:
ιστορικοδιαλεκτική, συστημική,
τρόπος παραγωγής, μετάβαση,
ενότητα του ανθρώπου, υλιστικά
μοντέλα ( τεχνικό -
περιβαλλοντολογικά ) κ.α.
Κατά την πρώτη περίοδο η ανθρωπολογία διαμορφώνεται σε εξάρτηση με το κίνημα του διαφωτισμού με πρώτο σταθμό το βιβλίο του Montesquieu. Το πνεύμα των νόμων (1748), που ερευνά τον άνθρωπο με βάση τους θεσμούς και το γεωγραφικό περιβάλον. Από αντίδραση στον απολυταρχισμό των Λουδοβίκων, οι Γάλλοι διαφωτιστές στράφηκαν στο ρομαντικό ιδεώδες του "φυσικού ανθρώπου", του απελευθερωμένου από τις οικονομικές και πολιτικές καταπιέσεις. Ιδανικό τους ήταν η παραδείσια ζωή των πρωτόγονων, όπως την εμπνεύστηκαν από τις περιγραφές για τη ζωή των ιθαγενών της Ωκεανίας, τους οποίους ανακάλυπταν εκείνη την εποχή. Μια τέτοια ήταν η ταξιδιωτική περιγραφή του L-A. Bougainville o οποίος έκανε το γύρο του κόσμου στα 1766-69.Στο Συμπλήρωμα που έγραψε γι'αυτή, στα 1774, ο Diderot έδωσε το υπόδειγμα του " φυσικού ανθρώπου ". Κατάληξη των ιδεών αυτών ήταν η αρχή του "φυσικού δικαίου" που η νεαρή τότε αστική τάξη αντιπαρέταξε στο κληρονομικό δίκαιο της αριστοκρατίας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή , όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι από τη φύση, επομένως έχουν ίσα δικαιώματα· "... η ηθική ανισότητα ... είναι αντίθετη προς το Φυσικό Δίκαιo" (J.-J. Rousseau 1965:127).
Αρχικά
εμφανίστηκε με το προφίλ της
φυσικής ανθρωπολογίας. Κύριο θέμα
ήταν η "ανθρώπινη φύση" κι
έρευνα επικεντρώθηκε στο μυαλό.
Στην εποχή της κατάργησης του
δουλεμπόριου, στα 1840, συστήθηκαν
πολλές "ανθρωπολογικές
εταιρείες". Η πρώτη ιδρύθηκε στο
Λονδίνο, στα 1836, και ενδιαφέρθηκε
για την έρευνα της τοπογραφίας του
εγκεφάλου και φρενολογία, γιατί
πίστευαν ότι ο πολιτισμός είναι
προιόν της σκέψης. Διαλύθηκε στα 1843
και στη θέση της παρέμεινε η
Εθνολογική Εταιρεία. Την εποχή
εκείνη τέθηκε το πρόβλημα των
σχέσεων μεταξύ της ανθρωπολογίας
και της εθνολογίας ( P.Jorion 1981:142). Στα
1863 αποσχίστηκαν από την εθνολογική
εταιρία οι J.Hunt και C.Burton και ίδρυσαν
την Ανθρωπολογική Εταιρία του
Λονδίνου. Αυτή είχε ραγδαία
ανάπτυξη και στράφηκε στο ρατσισμό
διαδίδοντας την ιδέα ότι οι
ιθαγενείς αποτελούν κατώτερους
πληθυσμούς που είχαν την τύχη να
έρθουν σ' επαφή με τον ανώτερο
ευρωπαϊκό πολιτισμό.Ειναι φανερό
ότι το ιδεολογικό κλίμα έχει
αλλάξει. Αντί του εξωτικού
παραδείσου, που ενέπνεαν οι
εθνογραφικές περιγραφικές του
προενέστερου αιώνα, επικρατεί η
πρακτική αντίληψη των Ισπανών
κατακτητών ότι οι ιθαγενείς
βρίσκονται σε ενδιάμεση κατάσταση
μεταξύ ανθρώπου και ζώου, γι'αυτό
ήταν άξιοι ανάλογησ μεταχείρισης.
Στη Γαλλία και Γερμανία η επιστιμονική ανθρωπολογία ξεκίνησε, επίσης, από την έρευνα της ανθρώπινης φύσης και εγκεφάλου, από τους P. Broca και R.Virchow, αντίστοιχα, ενώ η αρχαιολογία και η παλαιολογία αγνοούνται ή δέχονται έντονες επιθέσεις.Στα 1859 ο Broca,που ανακάλυψε το ομώνυμο γλωσσικό κέντρο στον εγκέφαλο, ίδρυσε την πρώτη <<Ανθρωπολογική Εταιρεία>> της Γαλλίας, δίνοντας την κατεύθυνση στη βιολογία.Αποφασιστικό ρόλο στη νέα στροφή έπαιξε η θεωρία της εξέλιξης των ειδών. Κεντρικό θέμα της ανθρωπολογίας έγινε η ανθρωπογένηση, γιατί μέσα από την διερεύνηση των συνθηκών της θα μπορούσε να αποκαλύψει τη φυσικη καταγωγή του ανθρώπου, οπότε θα ήταν εύκολο να βρεί τους νόμους της εξέλιξής του.
Στα 1864 ιδρύθηκε η Ανθρωπολογική Εταιρεία του Βερολίνου και το Ανθρωπολογικό Τμήμα της Φυσιογνοστικής Εταιρείας της Μόσχας και στα 1879 η Ανθρωπολογική Εταιρεία στις ΗΠΑ. Έτσι, στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αι., τον κύριο λόγο είχε η φυσική ανθρωπολογία, όχι μόνο εξαιτίας των ανακαλύψεών της, αλλά και γιατί πρόσφερε την ερμηνεία του ανθρώπου από φυσικούς λόγους.
Στο πρώτο τέταρτο του 20ού αι. η εθνολογία αναθεώρησε την άποψη ότι οι ιθαγενείς βρίσκονται σε κατώτερο στάδιο εξέλιξης του ανθρώπου και απέρριψε διαδοχικά τους χαρακτηρισμούς << άγριοι>> και << προτόγονοι>>. Αυτό ήταν μια πρόοδος. Ταυτόχρονα, όμως, σήμαινε ότι οι << προτόγονες >> κουλτούρες είναι ισοδύναμες με τη δική μας..