ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΛΑΨΙΣΤΑ

ΘΕΣΗ

Η Άνω και η Κάτω Λαψίστα βρίσκονται βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων σε απόσταση 11 και 13 χιλιομέτρων αντίστοιχα, χωριά γειτονικά της ίδιας επαρχίας κατά το τμήμα του κάμπου προς το κεντρικό του μέρος.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Κατά τους προϊστορικούς χρόνους οι εκτάσεις που βρίσκονται σήμερα τα δύο χωριά καλύπτονταν από δάση δρυός και η μεγάλη λίμνη υπήρχε και τότε. Στις ακτές της λίμνης υπήρχαν ελώδης εκτάσεις αλλά και πεδινές οι οποίες ήταν οι καλύτερες των Βαλκανίων. Στη λίμνη Λαψίστας συγκεντρώνονταν όλα τα ψάρια της Παμβώτιδας για την αναπαραγωγή τους, από εκεί λείπανε μόνο τα χέλια τα οποία είχαν και έχουν ένα συγκεκριμένο τόπο αναπαραγωγής, τη θάλασσα των Σαργασών στον Ατλαντικό Ωκεανό. Η λίμνη αποξηράνθηκε μεταξύ των ετών 1954 (αρχή έργων αποξήρανσης) και 1958 (ολική αποστράγγιση υδάτων). Η περιοχή Λαψίστας ήταν παλιότερα ανοχύρωτος οικισμός αλλά αργότερα οχυρώθηκε, επίσης έχουν βρεθεί αντικείμενα αρχαία στον εξωτερικό φλοιό της γης ή σε πολύ μικρό βάθος. Ύστερα από έρευνα έχει αναφερθεί ότι η παραπάνω περιοχή κατοικούνταν από ζώα που συναντούμε σήμερα μόνο στη ζούγκλα ή στην έρημο.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ

Το όνομά τους σλαβικό κι αυτό, όπως πολλών άλλων χωριών του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων, αποτελείται από τη ρίζα λαψ- που σημαίνει καλάμι και την παραγωγική κατάληξη –ίστα τη γνωστή που σημαίνει τον τόπο όπου βρίσκεται το από το θέμα αναφερόμενο πράγμα και συγκεκριμένα εδώ το καλάμι ή τα καλάμια. Πράγματι το χωριό εβρισκόμενο στις όχθες της άλλοτε ομώνυμης λίμνης, είχε πλήθος τέτοιων φυτών σε αυτοφυή κατάσταση. Συνεπώς η ερμηνεία, του τοπωνυμίου είναι η πλέον σωστή μη επιδεχόμενη ούτε την παραμικρή αντίρρηση. Λαψίστα λοιπόν θα λέγαμε μεταφράζοντας το όνομά της ακριβώς Καλαμοχώρι ή Καλαμιώνας. Το χωριό και συγκεκριμένα η Κάτω Λαψίστα είναι από τα αρχαιότερα χωριά της επαρχίας αναφερόμενη στο γνωστό Χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου του πρεσβυτέρου το απολυθέν το 1319 και ενδιαφέρον το κοινό των Ιωαννίνων όπου αποδίδονται σ’ αυτό χωρία και κτήματα αυτών «όσα δηλονότι κατείχεν και πρότερων ήγουν», καθώς γράφει «το χωρίον την Λεαυσίσταν» «Λαυσίστα» αναγράφεται σε ένα άλλο Χρυσόβουλο του ίδιου αυτοκράτορα περί την αρχαία εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Επισημαίνω δε ότι στα δύο παραπάνω Χρυσόβουλα δεν υπάρχουν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί άνω-κάτω όπως αντίθετα συμβαίνει στο τρίτο δημοσιευόμενο από τον Αραβαντινό Χρυσόβουλο του Δεσπότη Συμεών Παλαιολόγου του Σέρβου το απολυθέν το 1361 για τα χωριά του Ζαγορίου Σουδενά Άνω και Κάτω στοιχείο που μας επιτρέπει να συμπεράνουμε αντίθετα από τα παραδεδεγμένα πως η Άνω Λαψίστα δεν υπήρχε τότε, είναι δηλαδή νεώτερος οικισμός και δεν υπήρχε κατά το χρόνο σύνταξης των εν λόγω Χρυσόβουλων.

ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ

Τα παραπάνω χωριά διατηρούν τα παλιά τους ονόματα ως τώρα. Οι κάτοικοί τους ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Καλλιεργούν καπνό, καλαμπόκι και, λαχανικά για οικιακή μόνο χρήση. Τέλος εκτρέφουν ζώα όπως η κότα και το πρόβατο.

ΣΥΝΤΑΞΗ: Άλκης Ευθυμίου

Μία γενική άποψη της Άνω Λαψίστας. Στο κέντρο διακρίνεται το δημοτικό σχολείο.

Ο Άγιος Νικόλαος της Άνω Λαψίστας. Η περιοχή μπροστά στην εκκλησία ήταν νοσοκομείο κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Η επάνω πλευρά της Άνω Λαψίστας.